مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش های آبیاری عبارتند از:
الف) روش هایی که آب روی شیب حرکت می کند. ( روش های ثقلی)
1- آب تمام سطح را خیس می کند.( غرقابی)
- آبیاری کرتی
- آبیاری نواری
2- آ ب قسمتی از سطح را خیس می کند. ( نشتی)
- آبیاری فارو
- آبیاری جو پشته ای
- آبیاری طشتکی
- غلام گردشی

در روشهای فوق الاشاره بااستفاده از لوله های دریجه دارپلاستیکی به جای کانالهای سنتی میتوان درمصرف آب صرفه جویی کرد.

ب) روش های که آب تحت فشار حرکت می کند .( روش های تحت فشار)
1- آب تمام سطح را خیس می کند .( بارانی)
a: کلاسیک
- ثابت
- نیمه متحرک
- متحرک
b: پیشرفته
- عقربه ای-خطی
- تفنگی
- چرخ های غلطان
2- آب قسمتی از سطح را خیس می کند.( قطره ای)
- خطی
- نواری
زیر زمینی

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تاريخچه آبرساني

اولين ملتها به تقليد از طبيعت با استفاده از كندن زمين به صورت كانال شروع به آبرساني نمودند. قنات يا كاريز از شيوه هاي بسيار قديمي در آبرساني است كه هنوز در ايران مورد استفاده است. چيني ها، بابلي ها، هندي ها، ايرانيان و مصريان از جمله قديمي ترين ملت ها در زمينه استفاده از شبكه آبرساني هستند.

امروزه جای خوشبختی است که در اکثر شهرها آب سالم غالبا به مقدار کافی و با فشار مطلوب در دسترس است. اگر چنین نباشد. علاوه بر افزایش نارضایتی عمومی سطح بهداشت و رفاه جامعه به شدت کاهش

 می یابد.

و همچنین به علت تمرکز روز افزون مردم در شهرها از یک سو و گسترش صنایع از سوی دیگر لازم

 می سازد که فن آبرسانی شهرها مانند هر فن دیگری در حال تکامل باشد. لذا آگاهی مهندس طراح یک شبکه آبرسانی شهری بر آنچه که در این زمینه در دنیا رخ می دهد بسیار لازم است.

همچنین دسترسی به آب در مناطق مختلف شهری تحت الگوهای مصرف متفاوت و با مخازن مختلف السطح تامین آب برای نیاز اضطراری آتش نشانی وضعیت شبکه های موجود آبرسانی به مناطق تحت توسعه شهری یا صنعتی از جمله مشکلاتی هستند که برای حل آنها نیاز به درک صحیح رفتار هیدرولیکی شکبه ها است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بزرگترین تونل انتقال آب کشور « گاوشان» واقع در استان کردستان، 45 کیلومتری جنوب شهرستان سنندجاست. هدف از اجرای این پروژه تامین آب شرب دراز مدت شهرهای کرمانشاه و کامیاران و تامین آب زراعی دشت های بیلوار، میان‌دربند وکامیاران می باشد.


اهداف طرح

انتقال آب از حوضه سیروان به حوضه کرخه جهت تامین آب شرب بلند مدت شهر کرمانشاه به‌میزان 68 میلیون مترمکعب در سال و تامین آب اراضی بیلوار، کامیاران و میاندربند به‌میزان 30000 هکتار.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با توجه به معضل کمبود آب و همچنین افزایش تقاضا برای آب به واسطه ی ازدیاد جمعیت , در اکثر کشورهای دنیا به خصوص کشورهای جهان سوم و از جمله کشور ما جبران کمبود آب از مهمترین برنامه های دولت می باشد . یکی از ساده ترین و موثر ترین روش ها برای افزایش منابع آب و رفع مشکل کم آبی استفاده از طرح های تغذیه ی مصنوعی در نقاط مختلف, به خصوص در مناطق گرم و نیمه خشک می باشد.

تعریف و ریشه لغوی:

وارد کردن آب به داخل یک سازند زمین شناسی را بوسیله متدها و تاسیسات مختلف ، تغذیه مصنوعی گویند ومعادل لاتین آن Artificial Recharge می باشد.

 به علت وجود پارامترهاي متعدد مؤثر در مكان يابي و نياز به بررسي توام معيارهاي ارزيابي شده و تغييرات مداوم آنها، سامانه اطلاعات جغرافيايي ابزاري كارآبراي مديريت و به كارگيري داده هاي مكاني در اين زمينه است. بررسي ارتباط بين واحدهاي ژئومرفولوژي و مناطق مناسب براي تغذيه مصنوعي نشان مي دهد كه مناطق مناسب براي تغذيه مصنوعي بيشتر در واحدهاي مخروط افكنه ها و دشت سر قرار دارند.

براي ارزيابي اثر كمي تغذيه مصنوعي بر سطح آبهاي زيرزميني چند برنامه رايانه‌اي تهيه گرديده است . براساس روشهاي تحليلي همچون Bouwer- (1978)، براي حوضچه‌هاي مستطيل شكل، Glover (1960) و Hantush (1967) براي حوضچه‌هاي مدور و مستطيل شكل، Baumann (1985) براي حوضچه‌هاي مدور و Marino (1967) و Rai-& Singh (1992) براي نهرهاي طويل، شبيه‌هاي رايانه‌اي تهيه شده است . با ارزيابي روشهاي فوق ملاحظه شده كه روشهاي Hantush و Baumann براي حوضچه‌هاي مدور و روش Bouwer براي حوضچه مستطيلي از كارآيي مناسبي برخوردار نبوده، و داراي محدوديتهاي مي‌باشند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تانسيومتر :

 اندازه گيري پتانسيل ماتريك با وسايل ساده اي به نام تانسيومتر انجام مي شود . تانسيومترها يا از نوع جيوه اي هستند و يا از نوع فلزي . تانسيومتر جيوه اي ، لوله ساده و خميده اي است پر از آب كه يك طرف آن منتهي به كلاهك سراميكي است . طرف ديگر لوله وارد يك مخزن جيوه مي شود . حال اگر كلاهك سراميكي در داخل يك خاك قرار گيرد ، پس از مدتي توازن پتانسيل رطوبتي بين آب داخل تانسيومتر و آبي كه در بيرون از آن در داخل خاك وجود دارد برقرار مي گردد . برقراري تعادل با وارد شدن يا خارج شدن آب به داخل لوله تانسيومتر از طريق كلاهك آن كه نسبت به آب نفوذپذير است انجام مي شود . اگر خاك خشك باشد ، آب را از داخل تانسيومتر به طرف خود خواهد كشيد . در اين وضعيت خلا ايجاد شده در داخل تانسيومتر موجب مي شود كه در طرف ديگر لوله ، جيوه صعود مي نمايد . مقدار بالا آمدن جيوه متناسب با پتانسيل آب در خاك خواهد بود .

تانسيومترهاي جيوه اي بيشتر در كارهاي آزمايشگاهي و تحقيقي مورد استفاده مي باشند و چون كاربرد آنها در صحرا مشكل است در عمل از نوعي ديگر از تانسيومترها با نام تانسيومتر فلزي استفاده مي شود . اين تانسيومترها نيز اساسا مشابه تانسيومترهاي جيوه اي هستند با اين تفاوت كه در آنها به جاي خلاء سنج جيوه اي از يك خلاءسنج فلزي استفاده شده است تا حمل و نقل آن ساده باشد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آشنایی با سیستم جابجایی خطی

با تمام پیشرفتهایی که درعلم آبیاری حاصل شده است وبا وجود اینکه بیش از80درصد ازمصرف آب شیرین دنیا دربخش کشاورزی است ، هنوزمتوسط بازده آبیاری سطحی ونشتی دردنیا از35درصدتجاوز نمی کند. از آنجایی که بالاترین مصرف آب دنیا دربآبخش کشاورزی است ،اگرتنها 10درصد بازده آبیاری افزایش یابد، بدون سرمایه گذاری درتوسعه منابع جدید آب قادرخواهیم بود تمام آب مورد نیاز شرب وصنعت دنیا راتأمین کنیم ، لذا آنچه باعث پایین بودن بازده آبیاری است ، مسائل ومشکلات داخل مزرعه ودر ارتباط با روابط آب وخاک وگیاه است که مسئولیت آنها، تنها توجه زارع نبوده ، بلکه متخصصان آبیاری وکشاورزی ، طراحان سیستم های آبیاری وحتی مدیران مزارع و کشاورزی نیزدراین امرمسئولیت دارند. پذیرش شیوه های جدید آبیاری واستفاده ازفن آوری های مناسب برای پیاده کردن این روش ها ، از جمله راههای افزایش بازده وکارآیی مصرف آب است. ایران با توجه به دارا بودن موقعیت خاص جغرافیایی ، از پتانسیل بالای تولید محصولات کشاورزی برخورداربوده وحتی قادراست اکثر محصولات کشاورزی را تا مرزخودکفایی ، تولید نماید؛ ولی متأسفانه عدم برنامه ریزی ومدیریت دقیق ما را ازاهداف خود دور ساخته است. یکی ازفاکتورهایی که درسیستم کشاورزی ایران به آن اهمیت کمتری داده می شود، مدیریت مزرعه برمبنای دستاوردهای علمی می باشد که این خودخارج ازبحث ما است . چون یکی از فاکتورهای مدیریت مزرعه ، استفاده بهینه ازآب است ؛ لذا قصد داریم دراین مجموعه ، سیستم آبیاری مکانیزه ای را موردبررسی قراردهیم که این امرراباتوجه به خصوصّیاتش ، ساده وامکان پذیر می نماید.

با تمام پیشرفتهایی که درعلم آبیاری حاصل شده است وبا وجود اینکه بیش از80درصد ازمصرف آب شیرین دنیا دربخش کشاورزی است ، هنوزمتوسط بازده آبیاری سطحی ونشتی دردنیا از35درصدتجاوز نمی کند. از آنجایی که بالاترین مصرف آب دنیا دربخش کشاورزی است ،اگرتنها 10درصد بازده آبیاری افزایش یابد، بدون سرمایه گذاری درتوسعه منابع جدید آب قادرخواهیم بود تمام آب مورد نیاز شرب وصنعت دنیا راتأمین کنیم ، لذا آنچه باعث پایین بودن بازده آبیاری است ، مسائل ومشکلات داخل مزرعه ودر ارتباط با روابط آب وخاک وگیاه است که مسئولیت آنها، تنها توجه زارع نبوده ، بلکه متخصصان آبیاری وکشاورزی ، طراحان سیستم های آبیاری وحتی مدیران مزارع و کشاورزی نیزدراین امرمسئولیت دارند. پذیرش شیوه های جدید آبیاری واستفاده ازفن آوری های مناسب برای پیاده کردن این روش ها ، از جمله راههای افزایش بازده وکارآیی مصرف آب است. ایران با توجه به دارا بودن موقعیت خاص جغرافیایی ، از پتانسیل بالای تولید محصولات کشاورزی برخورداربوده وحتی قادراست اکثر محصولات کشاورزی را تا مرزخودکفایی ، تولید نماید؛ ولی متأسفانه عدم برنامه ریزی ومدیریت دقیق ما را ازاهداف خود دور ساخته است. یکی ازفاکتورهایی که درسیستم کشاورزی ایران به آن اهمیت کمتری داده می شود، مدیریت مزرعه برمبنای دستاوردهای علمی می باشد که این خودخارج ازبحث ما است . چون یکی از فاکتورهای مدیریت مزرعه ، استفاده بهینه ازآب است ؛ لذا قصد داریم دراین مجموعه ، سیستم آبیاری مکانیزه ای را موردبررسی قراردهیم که این امرراباتوجه به خصوصّیاتش ، ساده وامکان پذیر می نماید.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه:

 برمبناي مفاد آئين نامه اجرايي بهينه سازي مصرف آب كشاورزي مصوب 11/6/75 هيأت وزيران، و تفاهم نامه وزراي كشاورزي و نيرو، مي‌بايستي از سال زراعي 79-78 مشتركين عمده و كشت و صنعتها و از سال زراعي 80-79 كليه مشتركين و مصرف كنندگان آب كشاورزي از طريق نماينده تشكلهاي آب بران، اقدام به تحويل حجمي آب نمايند.

اما پس از گذشت قريب به 3 سال از تصويب آب آئين‌نامه و به رغم تلاشهاي بعمل آمده، اجراي بخش‌هايي از آن عملي نگرديده است.از آنجا كه عقد قرارداد و تحويل و فروش آب به مشتركين بخشي از وظايف شركتهاي بهره‌برداري مي‌باشد اين شركتها به عنوان حلقه پاياني و بازوي اجرايي سياستهاي ياد شده بيش از ساير بخشها با مشكلات اجرايي اين راهبرد ملي مواجه بوده اند.در اين مجال تلاش خواهيم نمود با نگاهي دوباره به مفاد قوانين و آئين نامه‌هاي موضوعه پيامدهاي اجرا و يا عدم اجراي برخي از اين مفاد را بررسي و ريشه يابي نمائيم.

چنانچه مي دانيم فرايند بهره برداري از آب كشاورزي به دو بخش فروش و تحويل آب قابل تفكيك است و آئين نامه بهينه سازي نيز به تعيين دستورالعملهاي لازم در اين دو بخش پرداخته است ما نيز به ترتيب به بررسي مسائل موجود در اين دو بخش مي پردازيم.
ط     تفكيك و قطعه قطعه شدن اراضي  و . . .  اشاره نمود.

 

 الف - 4 ) وجود نماينده براي نقاط تحويل

چنانكه اشاره شد چهار چوب آئين نامه بهينه سازي بر مبناي تحويل آب در هر نقطه تحويل به يك نفر به عنوان نماينده تشكل آب بران طراحي گرديده است.در اين راستا در سال 1381 بر مبناي ماده 107 قانون برنامه سوم توسعه نمايندگان وزارت خانه‌هاي نيرو، جهاد كشاورزي و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي اقدام به تنظيم برنامه عملي تشكيل تشكلهاي آب بران نمودند و تعيين گرديد در هر شبكه تا پايان سال 83  چه تعداد تشكل مي بايستي تشكيل گردد. اين برنامه بصورت بخشنامه وزراي متبوع به دو وزارتخانه ابلاغ گرديد. اما در ذيل بند 4 اين برنامه عمل توضيح جالب توجهي به چشم مي خورد:

مرجع تخصصی آب و فاضلاب